Àwọn Ìlànà Biomechanics Ti Ìrìn

Ìyíká Ìrìn

Ìyíká ìrìn tó pé jẹ́ àkókò láàrin àwọn ìgbàṣe gígùn ẹsẹ̀ méjì tẹ̀lé tẹ̀lé ti ẹsẹ̀ kan náà. Yàtọ̀ sí ṣíṣáré, ìrìn ń ṣètìlẹ́yìn ìfọwọ́kàn ilẹ̀ lẹ́sẹ̀kẹsẹ̀ pẹ̀lú ìgbà àtìlẹ́yìn ìlọ́po méjì tí àwọn ẹsẹ̀ méjèèjì wà lórí ilẹ̀ ní àkókò kan náà.

Pípin Ìpele Ìdúró (60% ti ìyíká)

Àwọn ìpele kékeré márùn-ún ń ṣẹlẹ̀ nígbà ìfọwọ́kàn ilẹ̀:

1. Ìfọwọ́kàn Àkọ́kọ́ (Gígùn Ìgbọ̀nkúnsẹ̀):
   • Ìgbọ̀nkúnsẹ̀ fọwọ́ ilẹ̀ ní ~10° dorsiflexion
   • Orúnkún tó ní àgbékalẹ̀ (~180-175°)
   • Ibẹ̀ tó flexed ~30°
   • Orí agbára inú ìlà àkọ́kọ́ ń bẹ̀rẹ̀ (~110% ìwúwo ara)
2. Ìdáhùn Gbígbà Ẹrù (Ẹsẹ̀ Tẹlẹ̀):
   • Ìfọwọ́kàn ẹsẹ̀ tó pé ṣẹ nínu 50ms
   • Gbígbé ẹrù láti ìgbọ̀nkúnsẹ̀ sí àárín ẹsẹ̀
   • Orúnkún flexes 15-20° láti gba ìmọ́lẹ̀
   • Àbájọpọ̀ ẹsẹ̀ plantarflexes sí ipò ẹsẹ̀ tẹlẹ̀
3. Àárín-Ìdúró:
   • Àárín òpin-agbára ara ńkọjá táarátáará lórí ẹsẹ̀ ìdúró
   • Ẹsẹ̀ ìdàkejì ń swing kọjá
   • Àbájọpọ̀ ẹsẹ̀ dorsiflexes bí tibia ṣe ń lọ síwájú
   • Agbára inú ìlà tó kéré jùlọ (80-90% ìwúwo ara)
4. Ìdúró Ìparí (Ìgbọ̀nkúnsẹ̀-Pípá):
   • Ìgbọ̀nkúnsẹ̀ ń bẹ̀rẹ̀ sí gbà láti ilẹ̀
   • Ìwúwo ń yípadà sí iwájú-ẹsẹ̀ àti àwọn ìka ẹsẹ̀
   • Plantarflexion àbájọpọ̀ ẹsẹ̀ ń bẹ̀rẹ̀
   • Ìgbékalẹ̀ ibẹ̀ dé ipò gíga jùlọ (~10-15°)
5. Ṣáájú-Swing (Pípá-Ìka Ẹsẹ̀):
   • Títa ìtaṣẹ́ ìkẹyìn láti iwájú-ẹsẹ̀
   • Orí agbára inú ìlà kejì (~110-120% ìwúwo ara)
   • Plantarflexion àbájọpọ̀ ẹsẹ̀ tó yára (títí dé 20°)
   • Àkókò ìfọwọ́kàn: 200-300ms lápapọ̀

Pípin Ìpele Gbígbé (40% ti ìyíká)

Àwọn ìpele kékeré mẹ́ta ń mú ẹsẹ̀ lọ síwájú:

1. Swing Àkọ́kọ́:
   • Ìka ẹsẹ̀ ń fi ilẹ̀ sílẹ̀
   • Orúnkún flexes yára sí ~60° (flexion tó pọ̀ jùlọ)
   • Ibẹ̀ ń tẹ̀síwájú flexion
   • Ẹsẹ̀ ń kọjá ilẹ̀ ní 1-2cm
2. Àárín-Swing:
   • Ẹsẹ̀ tó ń swing ń kọjá ẹsẹ̀ ìdúró
   • Orúnkún ń bẹ̀rẹ̀ sí extending
   • Àbájọpọ̀ ẹsẹ̀ dorsiflexes sí ipò déédéé
   • Ìkọjá ilẹ̀ tó kéré jùlọ
3. Swing Ìparí:
   • Ẹsẹ̀ extends láti múra sílẹ̀ fún gígùn ìgbọ̀nkúnsẹ̀
   • Orúnkún ń súnmọ́ ìgbékalẹ̀ tó pé
   • Àwọn iṣan hamstring activate láti fa ẹsẹ̀ lẹ́yìn
   • Àbájọpọ̀ ẹsẹ̀ wà ní dorsiflexion díẹ̀

Àwọn Àlàfo Biomechanical Pàtàkì

Gígùn Ìrìn vs Gígùn Ìtẹ̀sẹ̀

Ìyàtọ̀ pàtàkì:

• Gígùn Ìtẹ̀sẹ̀: Ìjìnnà láti ìgbọ̀nkúnsẹ̀ ẹsẹ̀ kan sí ìgbọ̀nkúnsẹ̀ ẹsẹ̀ ìdàkejì (òsì→ọ̀tún tàbí ọ̀tún→òsì)
• Gígùn Ìrìn: Ìjìnnà láti ìgbọ̀nkúnsẹ̀ ẹsẹ̀ kan sí gígùn ìgbọ̀nkúnsẹ̀ tókàn ti ẹsẹ̀ kan náà (òsì→òsì tàbí ọ̀tún→ọ̀tún)
• Ìbáṣepọ̀: Ìrìn kan = àwọn ìtẹ̀sẹ̀ méjì
• Ìdọ́gba: Nínú ìrìn tó ní ìlera, gígùn ìtẹ̀sẹ̀ ọ̀tún àti òsì yẹ kí ó wà láàrín 2-3% ara wọn

Àwọn ológbà ìje-ere tó tayọ ń ṣaṣeyọrí gígùn ìrìn títí dé 70% ti gíga nípasẹ̀ ìlànà tó dára àti ìgbònsẹ̀ ibẹ̀.

Ìdára Cadence

Àwọn ìtẹ̀sẹ̀ fún ìṣẹ́jú (spm) ń ní ipa púpọ̀ lórí biomechanics, ìmúdára, àti ewu ìpalára:

Àkókò Ìfọwọ́kàn Ilẹ̀

Ìgbà ìdúró lápapọ̀: 200-300 milliseconds

• Ìrìn déédéé (4 km/h): ~300ms àkókò ìfọwọ́kàn
• Ìrìn tó yára (6 km/h): ~230ms àkókò ìfọwọ́kàn
• Ìrìn tó yára púpọ̀ (7+ km/h): ~200ms àkókò ìfọwọ́kàn
• Ìfiwéra sí ṣíṣáré: Ṣíṣáré ní <200ms ìfọwọ́kàn, pẹ̀lú ìpele òfúrúfú

Àkókò ìfọwọ́kàn ń dínkù bí ìyára ṣe ń pọ̀ sí i nítorí:

1. Ìpele ìdúró tó kúrú ní ìbáṣepọ̀ pẹ̀lú ìgbà ìyíká
2. Gbígbé ẹrù tó yára jùlọ
3. Ìmúṣẹ ṣáájú ti àwọn iṣan ṣáájú ìfọwọ́kàn
4. Ìpamọ́ agbára elastic àti ìdápadà tó pọ̀ sí i

Àkókò Àtìlẹ́yìn Ìlọ́po Méjì

Àkókò tí àwọn ẹsẹ̀ méjèèjì wà lórí ilẹ̀ ní àkókò kan náà jẹ́ àìlẹ́gbẹ́ sí ìrìn kò sì sí nínú ṣíṣáré (a fi ìpele òfúrúfú rọ́pò ó).

Ìsopọ̀ Apple HealthKit: iOS 15+ ń wọn Ogorun Àtìlẹ́yìn Ìlọ́po Méjì gẹ́gẹ́ bí òsùwọ̀n ìgbònsẹ̀, pẹ̀lú àwọn iye >35% tó ní àmì bí ìdúróṣinṣin ìrìn "Kékeré".

Ìmìtìtì Inú Ìlà

Ìyípadà òkè-àti-ìsàlẹ̀ ti àárín òpin-agbára ara nígbà ìyíká ìrìn:

• Ìwọ̀n déédéé: 4-8 cm
• Ìmúdára tó dára jùlọ: ~5-6 cm
• Àpọ́jù (>8-10 cm): Ìfòfó agbára láti ìyípadà inú ìlà tí kò wúlò
• Àìtó (<4 cm): Ìrìn gígbẹ̀, àìsàn tó ṣeéṣe

Àwọn ìlànà tó ń dínkù ìmìtìtì inú ìlà:

1. Ìyípo pelvis ní ọ̀nà transverse (4-8°)
2. Ìtẹ pelvis ní ọ̀nà frontal (5-7°)
3. Flexion orúnkún nígbà ìdúró (15-20°)
4. Àkóso plantarflexion-dorsiflexion àbájọpọ̀ ẹsẹ̀
5. Ìyípadà ẹ̀gbẹ́ pelvis (~2-5 cm)

Àwọn Èròjà Biomechanical Ilọ́síwájú

Àwọn Ìlànà Gbígbé Apá

Gbígbé apá tó ní àkóso kìí ṣe fún ẹ̀wà—ó ń pèsè àwọn àǹfààní biomechanical pàtàkì:

Àwọn àbùdá gbígbé apá tó dára jùlọ:

• Ìlànà: Àkóso contralateral (apá òsì síwájú pẹ̀lú ẹsẹ̀ ọ̀tún)
• Ìwọ̀n: 15-20° ìrìnàjò iwájú-ẹ̀yìn láti inú ìlà
• Igun ìgbọ̀nkún apá: 90° flexion fún ìrìn agbára; 110-120° fún ìrìn déédéé
• Ipò ọwọ́: Tó relax, kò kọjá àárín ara
• Gbígbé èjìká: Ìyípo kékeré, àwọn apá ń swing láti àbájọpọ̀ èjìká

Àwọn iṣẹ́ biomechanical:

1. Ìparun agbára angular momentum: Àwọn apá ń tako ìyípo ẹsẹ̀ láti dínkù ìyípo ara
2. Àtúnṣe agbára ìdáhùn ilẹ̀ inú ìlà: Ń dínkù àwọn agbára orí
3. Ìmúdára àkóso: Ń ràn ìrìn tó ní rhythm àti ìdúróṣinṣin lọ́wọ́
4. Gbígbé agbára: Ń ràn ìtaṣẹ́ lọ́wọ́ nípasẹ̀ kinetic chain

Àwọn Ìlànà Gígùn Ẹsẹ̀

80% àwọn alárìnkiri ń gba ìlànà gígùn ìgbọ̀nkúnsẹ̀ (rearfoot strike) látàrà. Àwọn ìlànà míràn wà ṣùgbọ́n wọ́n kò wọ́pọ̀:

Agbára ìdáhùn ilẹ̀ nínú gígùn ìgbọ̀nkúnsẹ̀:

• Orí àkọ́kọ́ (~50ms): Impact transient, 110% ìwúwo ara
• Kékeré jùlọ (~200ms): Àfonífojì àárín-ìdúró, 80-90% ìwúwo ara
• Orí kejì (~400ms): Ìtaṣẹ́ títa-pípá, 110-120% ìwúwo ara
• Àkà agbára-àkókò lápapọ̀: Àpẹẹrẹ "M" tàbí àpẹẹrẹ órókèórókè méjì

Àwọn Ìlànà Pelvis àti Ibẹ̀

Gbígbé pelvis ní àwọn ọ̀nà mẹ́ta ń jẹ́ kí ìrìn dára, tó sì dán:

1. Ìyípo Pelvis (Ọ̀nà Transverse):

• Ìrìn déédéé: 4-8° ìyípo ọ̀kọ̀ọ̀kan ọ̀nà
• Ìrìn ìje-ere: 8-15° ìyípo (tó ga púpọ̀ fún gígùn ìrìn)
• Iṣẹ́: Ń mú ẹsẹ̀ iṣẹ́ gùn, ń mú gígùn ìrìn pọ̀ sí i
• Àkóso: Pelvis ń yípo síwájú pẹ̀lú ẹsẹ̀ tó ń lọ síwájú

2. Ìtẹ Pelvis (Ọ̀nà Frontal):

• Ìwọ̀n: 5-7° ìdìdé ibẹ̀ ẹ̀gbẹ́-swing
• Ìrìn Trendelenburg: Ìdìdé àpọ́jù ń ṣàfihàn àìlágbára abductor ibẹ̀
• Iṣẹ́: Ń mú ìrìnàjò àárín òpin-agbára wà ní ìsàlẹ̀, ń dínkù ìmìtìtì inú ìlà

3. Ìyípadà Pelvis (Ọ̀nà Frontal):

• Ìyípadà ẹ̀gbẹ́: 2-5 cm sí ọ̀nà ẹsẹ̀ ìdúró
• Iṣẹ́: Ń ṣètìlẹ́yìn ìdọ́gba, ń ṣètò ìwúwo ara lórí àtìlẹ́yìn

Ìdúró Ara àti Ìṣètò

Ìdúró ìrìn tó dára jùlọ:

• Ipò ara: Inú ìlà sí 2-5° ìtẹ síwájú láti àbájọpọ̀ ẹsẹ̀
• Ìṣètò orí: Déédéé, àwọn etí lórí àwọn èjìká
• Ipò èjìká: Relaxed, kò gbé sókè
• Ìmúṣẹ àárín ara: Ìmúṣẹ àárín láti ṣe ara dúró
• Ọ̀nà ìwòye: 10-20 mita síwájú lórí ilẹ̀ tẹlẹ̀

Àwọn àṣìṣe ìdúró tó wọ́pọ̀:

• Ìtẹ síwájú àpọ́jù: Ìgbà púpọ̀ láti àwọn extensor ibẹ̀ tó ní àìlágbára
• Ìtẹ sẹ́yìn: A rí i nínú oyún, àwọsànmọ̀, tàbí àìlágbára àwọn iṣan ikùn
• Ìtẹ ẹ̀gbẹ́: Àìlágbára abductor ibẹ̀ tàbí ìyàtọ̀ gígùn ẹsẹ̀
• Orí síwájú: Ìdúró ọrùn ẹ̀rọ ìbánisọ̀rọ̀, ń dínkù ìdọ́gba

Ìlànà Ìrìn Ìje-Ere

Ìrìn ìje-ere ní àwọn òfin biomechanical pàtó (Òfin World Athletics 54.2) tí ó ń yà á sọ́tọ̀ sí ṣíṣáré bí ó ṣe ń mú ìyára pọ̀ sí i nínú àwọn ìdíwọ́ ìrìn.

Àwọn Òfin Ìpìlẹ̀ Méjì

Òfin 1: Ìfọwọ́kàn Lẹ́sẹ̀kẹsẹ̀

• Kò sí ìfọ̀kànbalẹ̀ pẹ̀lú ilẹ̀ tó hàn (kò sí ìpele òfúrúfú)
• Ẹsẹ̀ tó ń lọ síwájú gbọ́dọ̀ fọwọ́ ilẹ̀ ṣáájú kí ẹsẹ̀ ẹ̀yìn tó fi ilẹ̀ sílẹ̀
• Àwọn onídàájọ́ ń ṣàyẹ̀wò yìí ní òjú ní àwọn agbègbè ìdájọ́ 50m
• Àwọn ológbà ìje-ere tó tayọ ń ṣaṣeyọrí ìyára 13-15 km/h bí wọ́n ṣe ń ṣètìlẹ́yìn ìfọwọ́kàn

Òfin 2: Ìbéèrè Ẹsẹ̀ Tààrà

• Ẹsẹ̀ àtìlẹ́yìn gbọ́dọ̀ wà ní ìgbékalẹ̀ (kò flexed) láti ìfọwọ́kàn àkọ́kọ́ títí dé ipò inú ìlà tààrà
• Orúnkún kò gbọ́dọ̀ flexed ní ìhàn láti gígùn ìgbọ̀nkúnsẹ̀ títí dé àárín-ìdúró
• Ó ń gba 3-5° flexion látàrà tí kò hàn sí àwọn onídàájọ́
• Òfin yìí ń yà ìrìn ìje-ere sọ́tọ̀ sí ìrìn déédéé tàbí ìrìn agbára

Àwọn Àyípadà Biomechanical Fún Ìyára

Láti ṣaṣeyọrí 130-160 spm cadence bí a ṣe ń tẹ̀lé àwọn òfin:

1. Ìyípo Pelvis Tó Ga Púpọ̀:
   • 8-15° ìyípo (vs. 4-8° ìrìn déédéé)
   • Ń mú gígùn ẹsẹ̀ iṣẹ́ pọ̀ sí i
   • Ń gba ìrìn gígùn láìsí overstriding
2. Ìgbékalẹ̀ Ibẹ̀ Tó Lágbára:
   • 15-20° ìgbékalẹ̀ ibẹ̀ (vs. 10-15° déédéé)
   • Títa-pípá tó lágbára láti àwọn iṣan glutes àti hamstrings
   • Ń mú gígùn ìrìn pọ̀ sí i lẹ́yìn ara
3. Ìwakọ̀ Apá Tó Yára:
   • Àwọn ìgbọ̀nkún apá flexed sí 90° (lever kúrú = gbígbé yára)
   • Ìwakọ̀ sẹ́yìn tó lágbára ń ràn ìtaṣẹ́ lọ́wọ́
   • Àkóso 1:1 pẹ̀lú cadence ẹsẹ̀
   • Àwọn ọwọ́ lè gbé dé gíga èjìká síwájú
4. Àwọn Agbára Ìdáhùn Ilẹ̀ Tó Pọ̀ Sí i:
   • Àwọn agbára orí dé 130-150% ìwúwo ara
   • Gbígbà àti ṣíṣe àìní ẹrù tó yára
   • Àwọn ìbéèrè gíga lórí àwọn iṣan ibẹ̀ àti àbájọpọ̀ ẹsẹ̀
5. Ìmìtìtì Inú Ìlà Kékeré:
   • Àwọn ológbà ìje-ere tó tayọ: 3-5 cm (vs. 5-6 cm déédéé)
   • Ń mú agbára síwájú pọ̀ sí i
   • Ó nílò ìgbònsẹ̀ ibẹ̀ àti ìdúróṣinṣin àárín ara tó tayọ

Àwọn Ìbéèrè Metabolic

Ìrìn ìje-ere ní 13 km/h nílò:

• VO₂: ~40-50 mL/kg/min (bí ṣíṣáré 9-10 km/h)
• METs: 10-12 METs (agbára púpọ̀ sí agbára púpọ̀ púpọ̀)
• Owó agbára: ~1.2-1.5 kcal/kg/km (ju ṣíṣáré lọ ní ìyára kan náà)
• Lactate: Lè dé 4-8 mmol/L nínú ìdíje

Ìrìn vs Ṣíṣáré: Àwọn Ìyàtọ̀ Ìpìlẹ̀

Pẹ̀lú àwọn ìjọra tó ṣàn lójú, ìrìn àti ṣíṣáré ń lo àwọn ìlànà biomechanical tó yàtọ̀:

Ìyípadà láti ìrìn sí ṣíṣáré ń ṣẹlẹ̀ látàrà ní ~7-8 km/h (2.0-2.2 m/s) nítorí:

1. Ìrìn di aláìní ìmúdára metabolically lókè ìyára yìí
2. Cadence àpọ́jù tí ó nílò láti ṣètìlẹ́yìn ìfọwọ́kàn
3. Ìpamọ́ agbára elastic ṣíṣáré ń pèsè àǹfààní
4. Àwọn agbára orí nínú ìrìn tó yára ń súnmọ́ ìpele ṣíṣáré

Àwọn Ìyípadà Ìrìn Tó Wọ́pọ̀ àti Àwọn Àtúnṣe

1. Overstriding

Ìṣòro: Ìgbọ̀nkúnsẹ̀ tó ń dìdé jìnnà púpọ̀ síwájú àárín òpin-agbára ara

Àwọn Àbájáde Biomechanical:

• Agbára ìdádúró títí dé 20-30% ìwúwo ara
• Àwọn agbára ìpa orí tó pọ̀ sí i (130-150% vs. 110% déédéé)
• Ìgbérù tó ga lórí àwọn àbájọpọ̀ orúnkún àti ibẹ̀
• Ìmúdára ìtaṣẹ́ tó dínkù
• Ewu ìpalára tó pọ̀ sí i (shin splints, plantar fasciitis)

Àwọn Ojútùú:

• Mú cadence pọ̀ sí i: Fi 5-10% kún spm lọ́wọ́lọ́wọ́
• Àmì "dìdé lábẹ́ ibẹ̀": Fojúsùn síbi tí ẹsẹ̀ ti wà lábẹ́ ara
• Mú ìrìn kúrú: Gba àwọn ìtẹ̀sẹ̀ tó kéré, tó yára
• Ìtẹ síwájú: Ìtẹ díẹ̀ 2-3° láti àwọn àbájọpọ̀ ẹsẹ̀

2. Ìrìn Asymmetric

Ìṣòro: Gígùn ìrìn, àkókò, tàbí àwọn agbára ìdáhùn ilẹ̀ tó kò dọ́gba láàrín àwọn ẹsẹ̀

Àyẹ̀wò ní lílo Gait Symmetry Index (GSI):

GSI (%) = |Ọ̀tún - Òsì| / [0.5 × (Ọ̀tún + Òsì)] × 100

Ìtumọ̀:

• <3%: Déédéé, asymmetry tí kò ní pàtàkì ìbílẹ̀
• 3-5%: Asymmetry kékeré, ṣe àbójútó fún àwọn ìyípadà
• 5-10%: Asymmetry àárín, ó lè jẹ àǹfààní láti ìlọ́wọ́sí
• >10%: Ó ní pàtàkì ìbílẹ̀, a ṣe ìmọ̀ràn àyẹ̀wò ọjọ̀gbọ́n

Àwọn Òpón Tó Wọ́pọ̀:

• Ìpalára tàbí iṣẹ́ abẹ ìṣáájú (ń ṣọ́jú ẹsẹ̀ kan)
• Ìyàtọ̀ gígùn ẹsẹ̀ (>1 cm)
• Àìlágbára ìkànná (abductors ibẹ̀, glutes)
• Àwọn ipò neurological (stroke, Parkinson's)
• Ìwà ìyàgò ìrora

Àwọn Ojútùú:

• Ìkọ́ni agbára: Àwọn ìdárayá ẹsẹ̀-kan fún ẹ̀gbẹ́ tó lágbára kéré
• Iṣẹ́ ìdọ́gba: Ìdúró ẹsẹ̀-kan, àwọn ìdárayá ìdúróṣinṣin
• Àtúnkọ́ ìrìn: Ìrìn paced metronome, ìdáhùn-ọ̀rọ̀ dígí
• Àyẹ̀wò ọjọ̀gbọ́n: Ìtọ́jú ara ológun, àwọn dókítà ẹsẹ̀, orthopedics

3. Ìmìtìtì Inú Ìlà Àpọ́jù

Ìṣòro: Àárín òpin-agbára ń dìde àti ṣubú ju 8-10 cm lọ

Àwọn Àbájáde Biomechanical:

• Agbára tó ń fòfò lórí ìyípadà inú ìlà (kìí ṣe ìtaṣẹ́ síwájú)
• Títí dé 15-20% ìpọ̀sí nínú owó metabolic
• Àwọn agbára ìdáhùn ilẹ̀ orí tó ga
• Ìgbérù tó pọ̀ sí i lórí àwọn àbájọpọ̀ ìsàlẹ̀ ara

Àwọn Ojútùú:

• Àmì "ń lọ síwájú dándán": Dínkù ìwọ́-sókè-àti-ìsàlẹ̀
• Mímú àárín ara lágbára: Planks, àwọn ìdárayá anti-rotation
• Ìgbònsẹ̀ ibẹ̀: Mú ìyípo àti ìtẹ pelvis dára
• Ìdáhùn-ọ̀rọ̀ fídíò: Rìn kọjá ìlà àkọlé ìlà tààrà

4. Gbígbé Apá Tí Kò Dára

Àwọn Ìṣòro:

• Ìkọjá àárín ìlà: Àwọn apá ń swing kọjá àárín ara
• Ìyípo àpọ́jù: Èjìká àti ara ń yípo
• Àwọn apá tó rigíd: Gbígbé apá kékeré tàbí kò sí
• Swing asymmetric: Ìwọ̀n tó yàtọ̀ òsì vs. ọ̀tún

Àwọn Àbájáde Biomechanical:

• 10-12% ìpọ̀sí nínú owó agbára (àwọn apá rigíd)
• Ìyípo ara àpọ́jù àti àìdúróṣinṣin
• Ìyára ìrìn àti ìmúdára tó dínkù
• Ìfúnpá ọrùn àti ẹ̀yìn tó ṣeéṣe

Àwọn Ojútùú:

• Jẹ́ kí àwọn apá wà ní ọ̀nà tó péje: Swing iwájú-ẹ̀yìn, kìí ṣe àárín-ẹ̀gbẹ́
• Tẹ àwọn ìgbọ̀nkún apá sí 90°: Fún ìrìn agbára
• Jẹ́ kí àwọn èjìká relax: Yàgò ìgbésókè àti ìfúnpá
• Bá cadence ẹsẹ̀ mu: Àkóso 1:1
• Ṣe àdáṣe pẹ̀lú ọ̀pá: Ìrìn Nordic ń kọ́ ìlànà tó tọ́

5. Ìrìn Gígbẹ̀

Ìṣòro: Àwọn ẹsẹ̀ ò fi ilẹ̀ sílẹ̀, ìkọjá ilẹ̀ ẹsẹ̀ kékeré (<1 cm)

Àwọn Àbùdá Biomechanical:

• Flexion ibẹ̀ àti orúnkún tó dínkù nígbà swing
• Dorsiflexion àbájọpọ̀ ẹsẹ̀ kékeré
• Gígùn ìrìn tó dínkù
• Àkókò àtìlẹ́yìn ìlọ́po méjì tó pọ̀ sí i (>35%)
• Ewu ṣíṣubú gíga láti ìkọ̀sẹ̀

Ó wọ́pọ̀ nínú:

• Àìsàn Parkinson
• Normal pressure hydrocephalus
• Àwọn àgbàlagbà (ẹ̀rù ṣíṣubú)
• Àìlágbára ìsàlẹ̀ ara

Àwọn Ojútùú:

• Mú àwọn flexor ibẹ̀ lágbára: Iliopsoas, rectus femoris
• Mú ìgbònsẹ̀ àbájọpọ̀ ẹsẹ̀ dára: Àwọn ìfàmọ́ra àti ìdárayá dorsiflexion
• Àmì "orúnkún gíga": Ṣàpọ́jù gbígbé orúnkún nígbà swing
• Àwọn àmì òjú: Tẹ̀sẹ̀ kọjá àwọn ìlà tàbí àwọn ìdènà
• Àyẹ̀wò ọjọ̀gbọ́n: Ṣàyẹ̀wò àwọn òpón neurological

Ìdára Àwọn Ìlànà Ìrìn

Àwọn Àmì Fọ́ọ̀mù Fún Ìrìn Tó Dára

Ìsàlẹ̀ Ara:

• "Dìdé lábẹ́ ibẹ̀ rẹ": Gígùn ẹsẹ̀ lábẹ́ àárín òpin-agbára
• "Títa pẹ̀lú àwọn ìka ẹsẹ̀": Ìtaṣẹ́ ìpele ìdúró ìparí tó múṣẹ
• "Àwọn ẹsẹ̀ tó yára": Ìyípadà tó yára, má fi àwọn ẹsẹ̀ wọ́
• "Àwọn ibẹ̀ síwájú": Wakọ̀ pelvis kọjá, má jókòó sẹ́yìn
• "Ẹsẹ̀ àtìlẹ́yìn tààrà": Fún ìrìn agbára/ìje-ere nìkan

Òkè Ara:

• "Dúró gíga": Mú ẹ̀yìn gùn, àwọn etí lórí àwọn èjìká
• "Àyà sókè": Ṣí àyà, àwọn èjìká relaxed
• "Àwọn apá ń wakọ̀ sẹ́yìn": Ìtẹnumọ́ lórí swing ẹ̀yìn
• "Àwọn ìgbọ̀nkún apá ní 90": Fún ìyára lókè 6 km/h
• "Wò síwájú": Ìwòye 10-20 mita síwájú

Àwọn Ìdárayá Fún Àwọn Ìlànà Tó Dára

1. Ìrìn Cadence Gíga (Ìdárayá Ìyípadà)

• Ìgbà: 3-5 ìṣẹ́jú
• Ìlépa: 130-140 spm (lo metronome)
• Fojúsùn: Ìyípadà ẹsẹ̀ tó yára, àwọn ìrìn kúrú
• Àǹfààní: Ń dínkù overstriding, ń mú ìmúdára dára

2. Ìrìn Fọ́kàs Èròjà-Kan

• Ìgbà: 5 ìṣẹ́jú fún èròjà kọ̀ọ̀kan
• Yípo kọjá: Gbígbé apá → gígùn ẹsẹ̀ → ìdúró → ìmí
• Àǹfààní: Ń ya sọ́tọ̀ àti mú àwọn èròjà pàtó dára

3. Ìrìn Òkè

• Ìgòkè: Ń mú agbára ìgbékalẹ̀ ibẹ̀ àti agbára dára
• Ìsọ̀kalẹ̀: Ń tako ìṣàkóso iṣan eccentric
• Àgádá: 5-10% fún iṣẹ́ ìlànà
• Àǹfààní: Ń kọ́ agbára bí ó ṣe ń múṣe àwọn ìlànà tó tọ́

4. Ìrìn Sẹ́yìn

• Ìgbà: 1-2 ìṣẹ́jú (lórí ojú tó tẹlẹ̀, tó ní àìléwu)
• Fojúsùn: Ìlànà ìfọwọ́kàn ìka ẹsẹ̀-bọ́ọ̀lù-ìgbọ̀nkúnsẹ̀
• Àǹfààní: Ń mú àwọn quadriceps lágbára, ń mú proprioception dára
• Àìléwu: Lo lórí ilẹ̀ ìje tàbí treadmill pẹ̀lú àwọn handrails

5. Ìrìn Gígbẹ̀ Ẹ̀gbẹ́

• Ìgbà: 30-60 ìṣẹ́jú-àáyá ọ̀kọ̀ọ̀kan ọ̀nà
• Fojúsùn: Gbígbé ẹ̀gbẹ́, àwọn abductors ibẹ̀
• Àǹfààní: Ń mú gluteus medius lágbára, ń mú ìdúróṣinṣin dára

6. Ìdáṣe Ìlànà Ìrìn Ìje-Ere

• Ìgbà: 5-10 ìṣẹ́jú
• Fojúsùn: Ẹsẹ̀ tààrà ní ìfọwọ́kàn, ìyípo ibẹ̀ tó ga
• Ìyára: Bẹ̀rẹ̀ lẹ́ẹ̀lẹ́ (5-6 km/h), lọ síwájú bí ìlànà ṣe ń dára
• Àǹfààní: Ń dagbasókè àwọn ìlànà ilọ́síwájú, ń mú agbára ìyára pọ̀ sí i

Ìmọ̀-ẹ̀rọ àti Wíwọn Ìrìn

Ohun Tí Àwọn Wearables Òde-Òní Ń Wọn

Apple Watch (iOS 15+) pẹ̀lú HealthKit:

• Ìdúróṣinṣin Ìrìn: Àmì tó jẹ́ àpapọ̀ láti ìyára, gígùn ìtẹ̀sẹ̀, àtìlẹ́yìn ìlọ́po méjì, asymmetry
• Ìyára Ìrìn: Àpapọ̀ lórí ilẹ̀ tẹlẹ̀ ní mita/ìṣẹ́jú-àáyá
• Asymmetry Ìrìn: Ogorun ìyàtọ̀ láàrín àwọn ìtẹ̀sẹ̀ òsì àti ọ̀tún
• Àkókò Àtìlẹ́yìn Ìlọ́po Méjì: Ogorun ti ìyíká ìrìn pẹ̀lú àwọn ẹsẹ̀ méjèèjì ìsàlẹ̀
• Gígùn Ìtẹ̀sẹ̀: Àpapọ̀ ní centimeters
• Cadence: Àwọn ìtẹ̀sẹ̀ fún ìṣẹ́jú lẹ́sẹ̀kẹsẹ̀
• Ìṣirò VO₂max: Nígbà àwọn ìdárayá Outdoor Walk lórí ilẹ̀ tó fẹ́rẹ̀ tẹlẹ̀

Android Health Connect:

• Iye ìtẹ̀sẹ̀ àti cadence
• Ìjìnnà àti ìyára
• Ìgbà ìrìn àti àwọn akoko
• Ìlù ọkàn nígbà ìrìn

Àwọn Ètò Ìtúpalẹ̀ Ìrìn Pàtó:

• Àwọn pílétí agbára: Àwọn agbára ìdáhùn ilẹ̀ 3D, àárín agbára
• Gbígba ìmì: Kinematics 3D, àwọn igun àbájọpọ̀ jákèjádò ìyíká
• Àwọn atẹ agbára (GAITRite): Àwọn àlàfo spatiotemporal, ìtúpalẹ̀ ìtẹ̀sẹ̀
• Àwọn àkópọ̀ sensọ́ọ̀ IMU: Ìyára, angular velocity ní gbogbo ọ̀nà

Ìpéye àti Àwọn Àdínkù

Àwọn Wearables Consumers:

• Kíka ìtẹ̀sẹ̀: ±3-5% ìpéye fún ìrìn ní ìyára déédéé
• Cadence: ±1-2 spm àṣìṣe àṣà
• Ìjìnnà (GPS): ±2-5% lábẹ́ ipò satellite tó dára
• Ìwárí asymmetry: Ó lè ṣàmójútó àárín sí púpọ̀ (>8-10%) ní ìgbẹ́kẹ̀lé
• Ìṣirò VO₂max: ±10-15% ní ìfiwéra sí àyẹ̀wò ìlé-iṣẹ́

Àwọn Àdínkù:

• Sensọ́ọ̀ ọwọ́ kan kò lè gbà gbogbo àwọn àlàfo ìrìn
• Ìpéye ń dínkù pẹ̀lú ìrìn tí kò steady (bẹ̀rẹ̀/dúró, àwọn ìyípo)
• Àwọn òpón àyíká ń ní ipa lórí GPS (àwọn àfonífojì ìlú, ìbòjì igi)
• Àwọn ìlànà gbígbé apá ń ní ipa lórí àwọn wíwọn tó dá lórí ọwọ́
• Calibration ẹni-kọ̀ọ̀kan ń mú ìpéye dára púpọ̀

Lílo Data Láti Mú Ìrìn Rẹ Dára

Tọpa àwọn àtẹ̀lé ní àkókò:

• Ṣe àbójútó ìyára ìrìn àpapọ̀ (ó yẹ kí ó wà ní ìdúróṣinṣin tàbí dára)
• Ṣọ́ fún asymmetry tó ń pọ̀ sí i (ó lè ṣàfihàn ìṣòro tó ń dagbasókè)
• Tọpa ìdọ́gba cadence kárí àwọn ìyára oríṣiríṣi
• Ṣàkíyèsí àwọn àtẹ̀lé àtìlẹ́yìn ìlọ́po méjì (ìpọ̀sí lè ṣàfihàn àníyàn ìdọ́gba)

Ṣètò àwọn ibi-àfẹ́dí biomechanical:

• Ìlépa cadence ti 100+ spm fún àwọn ìrìn agbára àárín
• Ṣètò gígùn ìrìn láàrín 40-50% ti gíga
• Jẹ́ kí asymmetry wà lábẹ́ 5%
• Tọ́jú ìyára ìrìn lókè 1.0 m/s (ìwọ̀n ìlera)

Ṣàmójútó àwọn ìlànà:

• Ǹjẹ́ cadence ń dínkù pẹ̀lú àárẹ̀? (Ó wọ́pọ̀ àti a retí)
• Ǹjẹ́ asymmetry ń burú sí i lórí àwọn ilẹ̀ pàtó?
• Báwo ni fọ́ọ̀mù ṣe ń yí padà ní àwọn ìyára oríṣiríṣi?
• Ǹjẹ́ àwọn ipa àkókò-ọjọ́ wà lórí ìdára ìrìn?

Àwọn Ohun Èlò Ìbílẹ̀ Ti Ìtúpalẹ̀ Ìrìn

Ìyára Ìrìn Gẹ́gẹ́ Bí Àmì Ìwé

Ìyára ìrìn ń di mímọ̀ bí "àmì ìwé kẹfà" pẹ̀lú agbára àsọtẹ́lẹ̀ tó lágbára:

Ìyára Ìrìn (m/s)	Ìpínsí	Pàtàkì Ìbílẹ̀
<0.6	Tó bàjẹ́ púpọ̀	Ewu ikú gíga, ó nílò ìlọ́wọ́sí
0.6-0.8	Tó bàjẹ́ àárín	Ewu ṣíṣubú tó ga, àwọn àníyàn àìlágbára
0.8-1.0	Tó bàjẹ́ díẹ̀	A ṣe ìmọ̀ràn àbójútó
1.0-1.3	Déédéé	Ìrìnkiri àdúgbò tó ní ìlera
>1.3	Tó lágbára	Ewu ikú kékeré, ìpamọ́ iṣẹ́ tó dára

Àwárí Ìwádìí: Ọ̀kọ̀ọ̀kan 0.1 m/s ìpọ̀sí nínú ìyára ìrìn ní ìbáṣepọ̀ pẹ̀lú 12% ìdínkù nínú ewu ikú nínú àwọn àgbàlagbà (Studenski et al., JAMA 2011).

Àyẹ̀wò Ewu Ṣíṣubú

Àwọn àlàfo ìrìn tó ń sọtẹ́lẹ̀ ewu ṣíṣubú:

1. Ìyàtọ̀ ìrìn tó pọ̀ sí i: CV ti àkókò ìtẹ̀sẹ̀ >2.5%
2. Ìyára ìrìn tó lọ́ra: <0.8 m/s
3. Àtìlẹ́yìn ìlọ́po méjì àpọ́jù: >35% ti ìyíká
4. Asymmetry: GSI >10%
5. Gígùn ìtẹ̀sẹ̀ tó dínkù: <40% ti gíga

Àwọn Ìlànà Ìrìn Neurological

Àìsàn Parkinson:

• Ìrìn gígbẹ̀ pẹ̀lú gígùn ìrìn tó dínkù
• Gbígbé apá tó dínkù (ìgbà púpọ̀ asymmetric)
• Ìrìn festinating (ń yára, ń tẹ síwájú)
• Àwọn akoko dídúró ìrìn (FOG)
• Ìṣòro bíbẹ̀rẹ̀ ìtẹ̀sẹ̀

Stroke (Ìrìn Hemiparetic):

• Asymmetry tó hàn kedere láàrín ẹ̀gbẹ́ tó ní ìpalára àti èyí tí kò ní
• Circumduction ti ẹsẹ̀ tó ní ìpalára
• Àkókò ìdúró tó dínkù lórí ẹ̀gbẹ́ tó ní ìpalára
• Agbára títa-pípá tó dínkù
• Àkókò àtìlẹ́yìn ìlọ́po méjì tó pọ̀ sí i

Àkópọ̀: Àwọn Ìlànà Biomechanical Pàtàkì

Àwọn Òpó Márùn-ún Ti Àwọn Ìlànà Ìrìn Tó Dára:

1. Ìfọwọ́kàn Ilẹ̀ Lẹ́sẹ̀kẹsẹ̀: Ẹsẹ̀ kan nígbà gbogbo ní ìfọwọ́kàn (àbùdá tó ń ṣàlàyé ìrìn)
2. Cadence Tó Dára Jùlọ: 100+ spm fún agbára àárín, 120+ fún ìrìn púpọ̀
3. Gbígbé Apá Tó Ní Àkóso: Ń fi 10-12% owó agbára pamọ́
4. Ìmìtìtì Inú Ìlà Kékeré: 4-8 cm ń jẹ́ kí agbára máa lọ síwájú
5. Ìdọ́gba: Gígùn ìrìn àti àkókò tó ní ìwọ̀ntúnwọ̀nsí láàrín àwọn ẹsẹ̀ (<5% asymmetry)

Fún ìlera gbogbogbò àti ìdáradára ara:

• Fojúsùn lórí gígùn ìrìn látàrà, tó ní ìtùnú (má ṣe overstride)
• Ìlépa 100-120 spm cadence nígbà àwọn ìrìn tó yára
• Ṣètò ìdúró tààrà pẹ̀lú ìtẹ síwájú díẹ̀
• Gba gbígbé apá látàrà láàyè (má dènà tàbí ṣàpọ́jù)
• Dìdé lórí ìgbọ̀nkúnsẹ̀, yí kọjá sí títa ìka ẹsẹ̀

Fún iṣẹ́ ṣíṣe àti ìrìn ìje-ere:

• Dagbasókè ìyípo ibẹ̀ tó ga (8-15°)
• Ṣe àdáṣe ìlànà ẹsẹ̀ tààrà ní ìfọwọ́kàn
• Kọ́ ìwakọ̀ apá tó lágbára pẹ̀lú 90° flexion ìgbọ̀nkún apá
• Ìlépa 130-160 spm pẹ̀lú ìmìtìtì inú ìlà kékeré
• Kọ́ ìgbònsẹ̀ ibẹ̀ àti ìdúróṣinṣin àárín ara pàtàkì

Fún ìdènà ìpalára:

• Ṣe àbójútó asymmetry—jẹ́ kí ó wà lábẹ́ 5% GSI
• Mú cadence pọ̀ sí i díẹ̀ (5-10%) tí o bá ní ìrora ìpa
• Mú àwọn abductors ibẹ̀ àti glutes lágbára láti ṣe pelvis dúró
• Kojú àwọn ìyípadà ìrìn tí ó ń tẹ̀síwájú pẹ̀lú ìrànlọ́wọ́ ọjọ̀gbọ́n
• Tọpa ìyára ìrìn gẹ́gẹ́ bí àmì ìwé ìlera (ṣètò >1.0 m/s)

Àwọn Ìtọ́kasí Sáyẹ́ńsì

Itọ́sọ́nà yìí dá lórí ìwádìí biomechanical tí a ṣàyẹ̀wò nípa àwọn ọ̀jọ̀gbọ́n. Fún àwọn ìtọ́kasí àlàyé àti àwọn ìwádìí míràn, wò:

• Àkójọpọ̀ Ìwé-ìmọ̀ Sáyẹ́ńsì Tó Pé
• Ìwádìí Ìrìn Tuntun Jùlọ
• Àwọn Òsùwọ̀n Ìtúpalẹ̀ Ìrìn Àlàyé

Àwọn àmúlò biomechanics pàtàkì tí a tọ́ka sí:

• Tudor-Locke C, et al. (2019). Ìwádìí CADENCE-Adults. Int J Behav Nutr Phys Act 16:8.
• Fukuchi RK, et al. (2019). Àwọn ipa ìyára ìrìn lórí biomechanics ìrìn. Systematic Reviews 8:153.
• Collins SH, et al. (2009). Àǹfààní ẹsẹ̀ tó ń yí. J Exp Biol 212:2555-2559.
• Whittle MW, et al. (2023). Ìtúpalẹ̀ Ìrìn Whittle (ẹ̀dà 6th). Elsevier.
• Studenski S, et al. (2011). Ìyára ìrìn àti ìwàláàyè nínú àwọn àgbàlagbà. JAMA 305:50-58.
• World Athletics. (2023). Àwọn Òfin Ìdíje (Òfin 54: Ìrìn Ìje-Ere).